Er zijn veel meningen over etnische diversiteit en hoe we daar het beste mee om kunnen gaan. Zo zijn er bijvoorbeeld mensen die vinden dat je aandacht moet besteden aan etnische verschillen, terwijl anderen vinden dat je verschillen niet te veel moet benadrukken. Het uitgangspunt van beide ideeën is dat met die aanpak vooroordelen verminderd kunnen worden. In deze blogpost vertellen we meer over het effect van verschillende aanpakken op vooroordelen van volwassenen en kinderen.
Ideeën over hoe het beste met etnische diversiteit in de samenleving kan worden omgegaan, worden ook wel diversiteitsideologieën genoemd. Er zijn veel verschillende ideeën, en er komen ook steeds nieuwe opvattingen bij. Twee opvattingen die veel voorkomen zijn de multiculturalistische ideologie en de ‘kleurenblinde’ ideologie. Volgens de multiculturalistische ideologie hebben mensen vooroordelen over mensen met andere etnische achtergronden dan zijzelf, omdat ze te weinig kennis over deze andere achtergronden hebben. Om vooroordelen te verminderen, is het volgens deze opvatting daarom belangrijk om verschillen tussen etnische groepen te benoemen, uit te leggen, en te vieren. Volgens de ‘kleurenblinde’ ideologie is dat geen goed idee, en zorgt het benadrukken van etniciteit en verschillen er juist voor dat mensen vooroordelen ontwikkelen. Deze opvatting zegt daarom dat het beter is om onderwerpen zoals huidskleur te vermijden, en om het te hebben over overeenkomsten of individuele verschillen.
De twee opvattingen stellen dus dat een verschillende aanpak (het wel of niet benadrukken van etniciteit en verschillen) het beste werkt om vooroordelen te verminderen. Verschillende onderzoeken hebben gekeken hoe deze ideeën van mensen samenhangen met hun vooroordelen. In een meta-analyse uit 2019 is al het onderzoek over dit thema samengenomen. Hieruit blijkt dat de multiculturalistische ideologie samenhangt met minder vooroordelen dan de ‘kleurenblinde’ ideologie. Dit betekent dat de multiculturalistische ideologie beter lijkt te werken om vooroordelen te verminderen. Het onderzoek in deze meta-analyse ging echter bijna allemaal over volwassenen.
Kinderen hebben ook al vooroordelen over andere etnische groepen (zie voor meer informatie hierover onze eerste blog ‘Zijn kinderen ‘kleurenblind’?[YdB1] ). Kinderen hebben zelf misschien nog niet zulke uitgesproken opvattingen over diversiteit in de samenleving, maar worden wel aan ideeën over diversiteit blootgesteld, bijvoorbeeld op school, en via hun ouders. Onderzoek op scholen laat zien dat ook hier multiculturalistische boodschappen beter werken: kinderen herkennen discriminatie beter als op school meer multiculturalistische boodschappen worden uitgedragen. Maar hoe hangen opvattingen over diversiteit van ouders samen met de vooroordelen van kinderen?
In onze studie hebben we dit onderzocht, door moeders van kinderen tussen de 6 en 10 jaar oud naar hun opvattingen over diversiteit te vragen. Aan dit onderzoek deden 138 witte Nederlandse moeders, 65 Turks-Nederlandse moeders, en 45 Afro-Nederlandse moeders mee. Ook hebben we de vooroordelen van kinderen gemeten, door ze kaartjes met positieve en negatieve woorden te laten verdelen over foto’s van kinderen met verschillende etnische achtergronden (witte kinderen, zwarte kinderen, en kinderen met een Midden-Oosters/Noord-Afrikaans voorkomen). De multiculturalistische ideologie was minder populair onder de witte Nederlandse moeders dan bij de andere moeders, terwijl de ‘kleurenblinde’ ideologie het minst populair was onder de Afro-Nederlandse moeders. Deze opvattingen over diversiteit van moeders hangen samen met de vooroordelen van kinderen. Kinderen van witte Nederlandse en Turks-Nederlandse moeders die meer zien in de multiculturalistische ideologie hadden minder vooroordelen over (andere) gemarginaliseerde etnische groepen. Deze resultaten laten zien dat opvattingen over diversiteit van volwassenen niet alleen effect kunnen hebben op hun eigen vooroordelen, maar ook op die van hun kinderen. Daarnaast laten ook deze resultaten zien dat multiculturalisme beter werkt om vooroordelen te verminderen dan ‘kleurenblindheid’.
De verschillende opvattingen over etnische diversiteit kunnen ook weerspiegeld worden in het gedrag van ouders. Zo bespreken sommige ouders de onderwerpen etniciteit en etnische verschillen niet met hun kinderen (een ‘kleurenblinde’ aanpak), terwijl andere ouders dit juist wel doen (een ‘kleurbewuste’ aanpak). Onderzoek in Amerika laat zien dat witte moeders vaak kiezen voor een ‘kleurenblinde’ aanpak. In onze studie wilden we onderzoeken hoe witte moeders in Nederland dat doen, en of hun aanpak samenhangt met de vooroordelen van hun kinderen. Hiervoor hebben we bekeken hoe 138 witte Nederlandse moeders een platenboek voorlazen aan hun kind tussen de 6 en 10 jaar oud. In dit platenboek kwamen personages met verschillende etnische achtergronden voor. Ook waren verschillende culturele festiviteiten en tradities afgebeeld. Uit de resultaten blijkt dat 28% van de moeders de etnische of culturele achtergrond van de personages of situaties niet benoemde, en dus een ‘kleurenblinde’ aanpak hanteerde. Verder blijkt dat kinderen van moeders die een ‘kleurenblinde’ aanpak hanteerden meer vooroordelen hadden over andere etnische groepen dan kinderen van moeders die een ‘kleurbewuste’ aanpak hanteerden.
Ook deze studies met Nederlandse gezinnen wijzen er dus op dat de ‘kleurenblinde’ ideologie en aanpak niet de oplossing zijn. Het vermijden van onderwerpen die te maken hebben met etniciteit werkt niet om vooroordelen bij kinderen te vermijden. Kinderen zien al verschillen op basis van etniciteit, en herkennen ook al op jonge leeftijd (3-4 jaar) verschillen in status en macht. Als onderwerpen zoals etniciteit en ras als taboe worden ervaren, kunnen kinderen ongemak rondom het onderwerp voelen en daarmee ook rondom mensen met een andere achtergrond dan zijzelf. Ook zijn ze dan op andere bronnen en zichzelf aangewezen om te bedenken waar de verschillen die ze zien in de maatschappij vandaan komen. Bovendien maakt het niet bespreken van etniciteit en ras het onmogelijk om bij te dragen aan antiracisme. Het niet erkennen van etnische verschillen, en daarmee verschillen in ervaringen, doet geen recht aan het racisme dat mensen in Nederland ervaren. Benieuwd hoe een niet-‘kleurenblinde’ opvoeding eruit ziet? Lees dan de volgende blogpost ‘Opvoeden in kleur’ in onze serie ‘Kinderen in de multiculturele samenleving’.
Deze blogpost is onderdeel van een serie waarin de resultaten van het onderzoek ‘Kinderen in de Samenleving’ van de Universiteit Leiden worden toegelicht. Deze blogpost is de tweede in de serie ‘Kinderen in de multiculturele samenleving’. Klik hier voor de eerste blogpost ‘Zijn kinderen ‘kleurenblind?’. Klik hier voor de derde blogpost ‘Opvoeden in kleur’. Klik hier voor de vierde blogpost ‘Kleur en racisme bespreekbaar maken: hoe doe je dat?’.
Het onderzoeksteam ‘Kinderen in de Samenleving’ bestaat uit prof. dr. Judi Mesman, dr. Rosanneke Emmen, dr. Ymke de Bruijn, Fadime Pektas MSc, Daudi van Veen MSc, en Yiran Yang MSc.
Deze blogpost werd geschreven door Ymke de Bruijn.
